Geachte dames en heren, jongens en meisjes,

‘Vandaag heeft veel van gisteren’
Tijdens de Nationale Dodenherdenking op 4 mei herdenken wij met respect alle mensen, jong & oud, die in oorlogssituaties en bij vredes- en opbouwmissies hun leven gaven voor onze vrijheid. Dat doen we door om 20.00 uur twee minuten stil te zijn, twee minuten om in stilte te kunnen denken aan alle burgers en militairen, Nederlanders en buitenlanders, hier en overzee, toen en nu die het leven hebben verloren.

We staan stil bij de burgerslachtoffers, Nederlandse militairen en ook de vele geallieerde militairen die bij de bevrijding van ons land zijn omgekomen. Deze militairen hebben het grootste offer gebracht dat mogelijk is. Zij hebben de hoogste prijs betaald voor onze vrijheid … zij hebben er hun leven voor gegeven. In het bijzonder denken we vanavond ook aan de offers die door onze inwoners zijn gebracht ten tijde van oorlog. Wij hebben onze vrijheid en onze democratie aan al die mensen te danken. Dat besef is een belangrijke motivatie voor ons land om ons tot op de dag van vandaag actief in te zetten voor vrede en vrijheid overal in de wereld.

Of je nu 8 bent of 80, blijven herdenken doen we samen. Dit jaar doen we dat anders dan alle voorgaande jaren. Ik sta hier nu alleen, zonder u/zonder jou bij het monument wat symbool staat voor strijd, verlies, respect en herinnering. Maar toch beschouw ik het ook juist nu als sámen, sámen stil staan. Dit jaar is het voor iedereen mogelijk gemaakt om de herdenking vanuit huis bij te wonen. Een manier voor onze jaarlijkse herdenking, die past bij de uitzonderlijke omstandigheden waarin wij ons nu bevinden.

Want stil blijven staan bij alle oorlogsslachtoffers, is iets wat we altijd moeten blijven doen. We gedenken vanavond dat wij sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog, voor ons nu al weer ruim 75 jaar geleden, in vrijheid leven. Dat onze vrije manier van leven op dit moment om heel andere reden uiterst kwetsbaar is, daar kom ik zo meteen nog op terug.

Wat is vrijheid eigenlijk?

Nu - ruim 75 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog - is vrijheid een begrip dat in families, gezinnen, vriendengroepen, meer besproken wordt dan ooit. Dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, is nu ook voelbaar. Vrijheid is een groot goed, dat moge duidelijk zijn nu het vrije leven, om heel andere redenen dan ten tijde van oorlog, ingeperkt is. Wat 80 jaar geleden gold, geldt nu opnieuw: wanneer vrijheid van leven en werken, van samenkomen en ontmoeten verdwijnt, komt het dagelijkse leven onder druk te staan. Misschien zien wij, ‘generaties van na de oorlog’, nu pas scherper wat de waarde van vrijheid is nu de verlamming van het openbare leven een feit is. We ervaren nu aan den lijve wat leven in beperkte vrijheid is en raken er steeds meer van doordrongen dat vrijheid kwetsbaarder is dan ons lief is. We kunnen niet meer gaan en staan waar we willen. Niet meer samen sporten, samen vieren en samen genieten van evenementen. We werken veelal op afstand. Maar vooral en voor velen nog veel zwaarder; uit angst voor de gevolgen niet meer op bezoek gaan bij ouders, grootouders, oudere en kwetsbare familieleden, vrienden, buurtgenoten. We kunnen de zieken en de zwakkeren niet langer troosten of bijstaan in hun laatste weken, dagen of uren. Ook voor kinderen en jongeren is het zwaar, hun leven is ook volledig veranderd. Niet meer genieten (of balen) van alle dingen die normaal gesproken belangrijk zijn als je jong bent.

En natuurlijk is de vergelijking met leven onder oorlogsomstandigheden, ondanks alle ellende die we nu om ons heen zien en horen, niet te maken.

De geschiedenis is anders, maar ook nu is er ongelofelijk veel verdriet en zijn er grote zorgen achter vele voordeuren. Het leven van alle dag is zijn vanzelfsprekendheid verloren ten opzichte van slechts een paar maanden geleden. We voelen ons opgesloten, eenzaam en verstoten van onze dierbaren. Juist veel van de mensen die ons land na de oorlog hebben helpen opbouwen, waar wij ons goede leven aan te danken hebben. Die we, juist nu, zouden willen bijstaan, omarmen, vasthouden, troosten … schrijnend … triest… en intens verdrietig.

De beperking van ons vrije leven nu is een democratisch besluit, genomen omdat we alleen samen de strijd tegen een onzichtbare vijand kunnen winnen. Omdat we alleen samen sterker zijn dan corona. Hoe anders was dat in oorlogstijd, met een zichtbare vijand die ons onze vrijheid en democratische stem ontnam, ons onderdrukte en ons bedreigde.

Ieder jaar komen we verder van het oorlogsverleden van ons land te staan. De jaren ’40, ’50, en ’60 van de vorige eeuw lijken heel ver weg. Maar de mensen die de Tweede Wereldoorlog zelf hebben meegemaakt, hebben ons hun verhalen nagelaten. Verhalen van ontzetting en onmacht, maar ook verhalen van moed en kracht en hulp aan anderen. De verhalen van toen die we van onze ouders of grootouders hebben gehoord gingen over angst, over moeten onderduiken, over gebrek aan voedsel. Wie kon je nog vertrouwen en wie niet? Had je te maken met verraders of met verzetsmensen die het beste met je voor hadden? Die hun eigen leven voor jouw vrijheid in gevaar brachten.

Er is een leven vóór en ná ….

Natuurlijk is de situatie nu heel anders dan in de oorlogsjaren. Maar ook toen waren er kinderen en jongeren. Ik herinner me nog de indrukwekkende voorstelling Anne Frank, waarin de jonge, energieke Anne probeerde vreugde te brengen en tot het laatst vol vertrouwen was in de goede afloop.

Hoop en vertrouwen hebben …

Onze Koning zei het ook laatst in zijn toespraak op televisie: “Ik denk ook aan alle kinderen in Nederland,” zei hij. “Ik snap heel goed hoe jullie je voelen. Eerst is het misschien spannend om niet naar school te hoeven. Maar dat gaat snel over. Niet naar school, niet naar voetbal of balletles. Verjaardagsfeestjes die niet doorgaan. Dat is best moeilijk”. Ik begrijp dat en wil alle kinderen en jongeren dan ook een hart onder de riem steken

Kinderen en jongeren van nu zijn niet anders dan de kinderen en jongeren van toen … Ook nu zullen zij vooruit willen en hun toekomstplannen willen waarmaken. Hun kracht zal hopelijk ook onze kracht zijn. Hun glimlach ook weer ééntje op ons gezicht brengen.

Vrijheid

We zullen er altijd aan moeten blijven werken. Zozeer als we nu terug verlangen naar het ‘normale leven’ gold dat zeker ook in september 1944, toen de provincie Brabant bevrijd werd door de geallieerden. Afgelopen september hebben we de herwonnen vrijheid met diverse activiteiten groots herdacht en gevierd. 75 jaar Bevrijding van Someren was een feit. We stonden in augustus natuurlijk ook stil bij de dubbele moord op de geliefde burgemeesters Smulders en Wijnen van Someren en Asten, onder meer door een bezoek te brengen aan het monument langs de Zuid-Willemsvaart. De herinnering aan die gebeurtenis blijft ook na al die jaren nog steeds indrukwekkend. Burgemeesters die stonden voor hun principes, vochten voor hun zaak en zich inzetten voor hun burgers die ze ten koste van alles, zelfs hun leven, wilden beschermen.

Onlangs las ik een interview met Gert Jan Segers van de ChristenUnie in dagblad Trouw. Een ding is me vooral bijgebleven uit zijn verhaal. Segers sloeg de spijker op zijn kop toen hij benadrukte dat wij - een generatie van eeuwige vooruitgang - nog nooit eerder zo collectief en zo indringend zijn geconfronteerd met onze eigen kwetsbaarheid, sterfelijkheid en onvrijheid. Ik denk dat hij gelijk heeft.

Dames en heren, jongens en meisjes, ik sluit af met een gedicht wat van alle tijden is:

Blijf geloven in een toekomst

ook al lijkt de kans maar klein.

Blijf geloven in een wereld

die jouw wereld ook kan zijn.

Blijf geloven in het leven

in je denken en je doen.

Blijf geloven in oprechtheid

en in normen en fatsoen.

Blijf geloven in de vrede

en een simpel kort gebed.

Blijf geloven in de mens

die zich voor jou heeft ingezet.

Blijf geloven in het wonder

dat jouw angsten overwint.

Blijf geloven in de onschuld

en in de glimlach van een kind.

Blijf geloven dat een ander

ook voor jou wat over heeft.

Blijf geloven in de liefde

alle dagen dat je leeft.

Blijf geloven in de waarde

en het doel van je bestaan.

Blijf geloven dat de mensen

eenmaal samen zullen gaan.

Vandaag ontmoeten leven en dood elkaar, oorlog en vrede, maar ook toekomst, verleden en heden.

“Vandaag heeft veel van gisteren” (de regel hier op ons monument, waar ik zojuist ook mee begon)

We hebben met elkaar de plicht om onze geschiedenis nooit verloren te laten gaan EN de kans om onze toekomst samen te maken … met elkaar en voor elkaar.

Beste mensen, houd vol en steun elkaar zoveel als mogelijk!

Dilia Blok

Burgemeester Someren